Crous de Toulouso, di marqués de Prouvènço, de Venasco, vo "d'èncò nostre" ?

La crous que iè dison "de Toulouso" es vuei lou simbole de la régioun Mièjour-Pirenèu, du Lengadò et de Toulouso, … 
Ié douno cinq majouralo significaciou simboulico :
Li douge bocho soun siegue   li 12 Apoustòli
   li 12 mès
   li 12 porto
   li 12 marcho que permesson d'ajougne la Couneissènço Suprèmo
   li 12 signo dóu Zoudiaque
e li très bocho de chasco branco repourgisson la Ternita…  
Es un simbole culturau fort, que moustro l’estacamen millénari di gèns dóu mièjour à si soucièuta mièjournalo...  
   Enterin, se fau rapela quàuqui fa istouri.

Crous di marqués de Prouvènço ?

En 948, Bousoun II de Prouvènço, Comte d'Arle, porto lou blasoun de Bousoun 1er Rei (usurpatour ?) de Prouvènço.
A dous fièu Guilhen (dicho lou Liberatour) que ié sucediguè en 968 et Roubaud. 

L'aganta de Sant Mayeul, ouriginàri d’Ate et celèbre Abat de Cluni, par les Sarrasin (972) et sa liberacioun contre rançoun, provouca uno moubilisacioun generalo fin de se desbarrassa definitivamen d'aquèu flèu.
 
Guilhen lou Liberatour e soun fraire Roubau, acreissegu de la glòri de si victòri devenon li mèstre incountesta de la Prouvènço,
adóton l'emblèmo de soun paire et prenguèron le titre en indivisioun de Marquès de Prouvènço en 973, es-à-dire de cap militàri de la Margo de Prouvènço, qui s’espendissiè alors de l’Isèro à la Mediterragno. 

Guilhen, perèu comte en Arle, fuguèsse lou foundatour avec Sant Mayeul du vilage de Sarrians.
Ié foundiguè en 992 un mounastié de l’Ordre de Sant Benezet. 
Quouro defunte en 993, se fai aclapa dins lou prièurat de Sarrians.
Sis eiretié ié faguèron eleva uno capello de la Santo Crous qu'abritavo de segur un relicàri émè un tros de la crous vertadiero.
Se iè trouba uno dallo funeràri emé uno crous coumo aquelo que ié parlon... 

 

 

Crous de Venasco ?

Roubaud, fraire de Guilhen, marquès de Prouvènço e comte en Avignoun, aguè uno chato, Emme vo Emma de Prouvènço, dito " de Venasco ",
que se maridè, vers l’an 990, à Guilhen III Taio-Ferre, comte de Sant Gile. 

Emé aquèu maridage, Emma apourta en verquiero un tros dóu Marquesat de Prouvènço (lou futur Coumtat Venessin) e de segur soun emblèmo, la Crous de Venasco,
que fuguè (mai es pas segur) aquello de soun paire et de soun oncle, li marqués de Prouvènço. 
 
Geofrès, felen de Guilhen, mort vers 1063, faguè esculta sus sa lauso uno crous tressado, alargado is estremita e cantouna de quatre flour.
Emma de Venasco es esta counteiralo d'aquèu Geofrès. 

L'Oustau de Venasco, procho de Sarrians, pourto aquèlis armo despièi mai de tèms...
La descripcioun de l'an 1043 préciso qu'es èsta d'azur sus camp d'or.
Lou sagèu de la famiho de Venasco, de 1094, repourgi aquesto crous emé touto si caracteristico.  
Se trobo sus lou toumbèu de Geofrès de Venasco à l'abadié de Sénanco.
Uno autro lauso, aquelo de Francès de Thézan, es counserva au batejado.
Se saup qu'un membre d'aquèsto famiho maridè la darrièro eiretièro de la famiho de Venasco. 

Marquesat de Prouvènço en 1125 
 

 

Crous de Gigondas ?

Les armarié de Gigondas, vilage procho de Sarrians, pourtavo la memo crous, d'argent sus founs d'azur, tambèn despuei lou siecle dougèn, pamèns.
Gigondas Fourcauquié Adhémar de la Gardo
 Noumbrous fuguèron li grand seignour de nosto regioun, vassau dis marquès de Prouvènço, que prenguèron pèr emblèmo uno crous dóu meme biai (aquelo de si segnour ?)

Crous de Fourcauquié ?

En 1168, es apareigudo la crous de Bertrand II de Fourcauquié. 
Sagèu de Guillaume III de Fourcauquié
 
Sagèu dòu comte de Fourcauquié en 1230 
 
Toujour au siecle dougèn, aquelo d'Adhémar de la Gardo (Paréol) (Vèire en deforo) e aquesto di viscomte de Marsiho. 
Coumo vesèn, la crous greco, pautato, cleichado, vuidado et poumetado a pèr òrigino lou Marquesat de Prouvènço (que devendra lou Coumtat Venessin).

 Es greco car si branco soun de meme loungour
 Es pautado (vo atesado) car si branco s'alarguisso dóu centre vers l'estèriour
 Es cleichado car lis estremita se rebarron en fourmant uno pouncho saliènto
 Es vuidado car escavado d'un biai à faire aparèise à l'intériour uno crous mai pichoto
 Es poumetado car li poun saliènt soun courounna de bocho (très pèr branco).

Crous de Sant Gile ?

Taio-Ferre, comte de Sant Gile, marquès de Prouvènço pèr sa fremo Emma, visquè lou mai souvènt sus li relarg dòu Rose.
A sa mort en 1037, fugué ensepeli dins un sarcoufage que la cuvo de pèiro prènd sa butado sus très parèu de couroudeto i capitau esculta de la crous "mai pautado que cleichado". 

Quouro Ramoun IV de Sant Gile, felen de Taio-Ferre, douta en fièu l’abadié de Sant Andriéu d’Avignoun, le sagèu coumtau qu’emplego represento uno crous "cleichado, vuidado et poumetado" que va deveni l’emblèmo dóu Lengado.
Es en qualita de marquès de Prouvènço qu'emplego aquèu sagèu.
Quouro prènd lou coumandamen de la crousado, en octobre 1096, la "crous d’or, cleichado, vuidado et poumetado sus founs pourpro" sèr proubablamen de bandiero à l'acamp di Prouvençau mai es pas prouva...
Es-ti que Ramoun IV de Sant Gile, mort en 1105, fuguè lou proumié di comte à auboura aquesto crous particuliero ?
E li noumbrous segnour dóu Marquesat qui l’acoumpagnèron an dessina sus sis escut, aquèu "double feissoun de siei lanço entrecrousado desfinissènt douge estremita ourganisado en crous à branco pariero" ?
An-ti pourta mai aut aquèu signau "escarlatin à la crous d’or à douge bocho" quouro an près di grando vilo d’Óriènt, Antiocho vo Jerusalèn ?
 
Se pòu imagina qu'acò fuguè lou signe d'acamp di Prouvençau e di Lengadoucian...

Croix de Toulouse ?

Anfons-Jourdan et Ramoun V de Toulouso, sucessour de Ramoun IV de Sant Gile, empleguèron gaire aquesto crous...
 
Bulo de Ramoun V, atesta en 1171, pèr lou Marquesat de Prouvènço. 

 
Fau atèndre Ramoun VI, en 1194 et 1222, pèr vèire la repareissado d'aquelo " crous greco à branco egalo , cleichado et poumetado d’or doun li pouncho di branco soun triplamèn bouletado et perlado ", que restara l’emblèmo di comte de Toulouso.
Soun sagèu, utilisa dins lis acte dóu Marquesat pourto aquesto crous emé lou mot "Venaissini" (1222). 

Pèr li comte de Toulouso, aquesto crous fuguè l’emblèmo de si titre de marquès de Prouvènço. 
 Va deveni l'emblèmo dóu Lengado...

Sagèu de Jano Plantagenest, fremo de Ramoun VI de 1196 à 1199.
Marquèso de Prouvènço, pourto la crous sus soun bras (regrandimen).

 

Crous di catare ?

Fau dire qu'aquelo apelacioun es quasimen errounjiéuvo e pèr acò marco de se.
Quouro di gèns que se disié li soulet vertadié cresèire (devers uno glèiso catoulico apouridido à si ieu) aurien pouscu venera un eisino de tourturo ? 
En n'aquest jour pamèns, ia ges de demoustranço qu'aquèu simbèu fuguè esta utilisa pèr li Catare...
Fin finalo meme si quàuqui faydits an pouscu arboura aquest simbole estènt vassau di comte de Toulouso, d'aucun s'encarga de-bon coumo cresèire catare !  

D'autrì òurigino pousiblo d'aquesto crous ?

A Venasco, la lauso de l'évesque Bohétius (583-604) fuguè desclapa au siecle sieigèn.
Presento di semblenço, emé la crous de Venasco couneigudo sieis vo sèt siècles mai tard "crous pautado et rousaço"
Aquello lauso es visiblo à Nostre-Damo de Vido (Venasco) 
A Toulouso, se trobo dis òurigino forço mai lunchenco à n'aquesto crous...
Un autar gallo-rouman dóu siecle quatrèn, à Garin en Nauto-Garougno porto une crous à douge estremita.
Au siècle cinquèn, uno mounedo frapa pèr li rèi visigoths, alors mestre de l’Aquitani, porto uno crous cleichado, tambèn émé douge estremita .

I'a forço mai de tèms la crous copto à 12 bocho de Sant Maurise eisistavo au siecle quatrèn e èro utilisado pèr la gleiso copto d’Alessandrio e pèr lou Grand Patriarcat de Coustantinoplo.
 
Sant Maurise , qui siguè ounoura pèr li Burgoundo crestian que gouvernèron la Prouvènço, es lou Sant patroun dóu vilage de Caroumb.
 
 Crous copto  Crous de Coustantinoplo
  Se saup tambèn qu’uno crous, dito "nestourienno" eisisavo dins lou Tourkestan chinese vers l’an 450.
vo en Catalougno au siecle dougèn vo tregèn... 
 
E pièi, se demando si aquelo crous de Toulouso vèn d’Emma de Venasco vo tambèn se li Venasco pourton aquesto crous estènt qu’Emma s'es maridado emé "soun" comte Taio-Ferre, de Sant Gile au relarg dóu Rose…
Qu lou saup vertadieramen ?

 

Bibliougrafió noun tras que coumplèto ...

   M BOISSON DE LA SALLE : Assai sus l'istòri di comte de Prouvenço, 1820
   E. DAVIN : Pichoto istòri de la Prouvènço, 1942
   P. AUDIBERT : Istòri di comte de Prouvènço, Rèi de Sicilo e de Jerusalèn, 1969
   A. TARTANSON : Istòri Nostro, 1986
   R. JODAR-GALINDO : Istòri genealougico di prince d'Óuranjo : emé li comte de Prouvenço e li rèi d'Arle, 1993
   F BARILLON : Sante-Jalle, un autri istòri de la Prouvenço, 1998
   P. G. RUFINO : Li comte de Toulouso, di crousado i Catare, 2001
 
Texte en français

Pèr tout endico coumplémentàri, poudès vèire emè