LI LENGO REGIOUNALO(Li resoun tengu dins aquèu article n'engajon que soun autour e ne sauprié douna liò à poulemico sus aquest suport mediatico).
Lou pople francès a eiço de particulié qu'amo li sicoudramo qui ié permeton d'oublida un moumenet l'essenciau pèr se coumplaire de l'acessòri. e lou Presidènt de la Republico a manifesta au Proumié Ministro un refus de proucedi à uno revesioun de la coustitucioun. En aquest óucasioun, li coumentaire poulitico an parla de "balkanisacioun de la Republico", de manifestacioun d'un "jacoubinismo tresana" ... Que di grand mot vai sènso dire que coume toutì li grand mot ne volon rèn dire... La Charto di lengo regiounalo es esta adóutado en 1992 pèr lou Counsèu de l'Europo, recounèis lou dre pèr tout ciéutadan "de pratica uno lengo regiounalo vo minouritaro dins la vido privado e publico ". La lengo coume la religioun fan partido d'un eiretage que fourmo un atribut de la persounalita e pèr acò son revendica coume un elemen de l'identita. Es dounc nourmau que cade famiho, chasque individu cultivo aquèu eiretage dins lou cadre di liberta individualo caramen aquisto. Nostì lengo regiounalo, que s'agisson de l'alsacian, dóu basco, dóu bretoun, dóu corse, dóu flamen vo dóu prouvençau soun esta bèn mau-menado dins un proche passat ounte s'enebissié i pichot de parla à l'escolo la lengo que parlavon à l'oustau. (acò pèr tóuti li biais, meme li castigage courpourau , noto dòu reviraire )
Es pas brave de pourta un jujamen que noun se pòu refuta sus n'aquest pratico que fuguè belèu necessàri e veniè bessai de la volounta de refourti un unita naciounalo. Dins lou nord de la Franço (mai tambèn din lou Miejour, noto dòu reviraire ), dis escolo primàri aculisson mai de 75% de pichot maugrebin vo african que pèr la maje-part ne mestrejon pas la lengo francèso. Aquèst pichot tiron li classo dever lou bas e van tirassa darrié èu un retard que ié coursejara pendènt touto si escoularita enjusqu'au marcho dóu burèu de chaumage. Aquesto situacioun soun egalamen di carrejaire d'esclusioun, de racisme e duerbon la porto à l'intégrismo e au naciounalisme militant...
La revendicacioun de la lengo pòu fourma un ate de resistènci poulitico. Li souïsse e li bèuge counèisson bèn aquèu proublèmo dins di païs qu'an mai que d'uno lengo naciounalo... L'unita de la Franço semblo aro assura, à l'ouro de l'Europo e de l'anglicisacioun dis escàmbi, li lengo regiounalo n'aparèisson plus coume uno menaço mai pulèu coume uno richesso à apara. N'i'a que diran qu'es trop tard, lou crese pas, uno situacioun passado pèr deplourablo que fuguè ne dispenso pas d'uno situacioun nouvello counformo i realita d'aquèu siècle e d'aquèst nouvèu milenàri.
Is Estat Uni, se parlo touti li lengo e l'anglès n'es qu'uno lengo carrejadaire. La counclusioun nous radus fin-finalo à n'aquello vièio garouio di juristo coustituciouniau, la lengo es-ti la carto d'identita d'uno nacioun ? Fuguè foro coutèsto lou cas dins lou passat, l'es encaro dins ùni situacioun politico, lou sara forço mens deman quouro la nacioun sara lou crousòu d'un intégracioun voulountàrimèn assentido. Mai aquèst intégracioun, ùni emigra la volon pas vo la vivon coume uno coustrencho sans avaloura ço que fuguè si propre situacioun, sara proubablemèn pas aquello de si descendènci. Alassa de vèire metre en causo l'Estat e l'Escolo, pèr tant qu'à ièu tèn que la respounsabilita di parènt resto entièro.
André Arasté
Despuei la "Loi constitutionnelle de modernisation des institutions de la Vème République" es esta voutado en juliet 2008
|